We waren bij Luther te gast, en hij hield ons droog, maar we hebben het nog niet over hem gehad.

Wij fietsten door Worms – wie zich de geschiedenislessen uit zijn jeugd herinnert, denkt waarschijnlijk ‘Rijksdag te Worms…’ Wanneer was dat ook weer en waarom is het belangrijk?
In Worms waren we zoals gewoonlijk weer even verdwaald, en een vriendelijke fietser zei, fiets maar even achter mij aan, het is maar een klein stukje om voor mij, en hij bracht ons op de weg tussen de monumentale Domkerk en het al bijna even indrukwekkende Luther monument – een groep standbeelden van hervormers en bij de hervorming betrokken keurvorsten, met daar boven uit torenend Maarten Luther.
Zodra we daar stonden vielen de eerste spetters en wij trokken ons wijselijk terug onder de overkapping voor een gebouw aan de rand van het park, met een mooi uitzicht op de beeldengroep. Even later stortregende het, en meerdere schuilers voegden zich bij ons, waar onder een groep Turken, maar die hadden niets met Luther en hadden het over voor ons niet te volgen onderwerpen. Geen wonder, want op het eind van zijn leven beschreef Luther in een preek de Turken als vreselijke heidenen en voorlopers van de Anti-Christ, en het was de plicht van fatsoenlijke Christenen ze in de pan te hakken.
Ene oudere Duitse man die onze bepakte fietsen zag staan vroeg waar we heen op weg waren. Rome. Goed plan – zijn dochter was er net, met een schoolreis – maar niet op de fiets. Het was nog wel heel ver hoor, en over de Alpen… Toen wees hij op het standbeeld van Luther en bezong zijn lof. Een groot Duitser!!!

De Rijksdag te Worms, dus. 1521. De Staten kwamen bij elkaar om onderwerpen van gezamenlijk belang te bespreken – een belangrijk onderwerp deze keer was de leer van Maarten Luther die niet in overeenstemming was met die van Rome. Luther kon daar min of meer veilig heen omdat hij machtige beschermers had onder de keurvorsten, en een vrijgeleide van 21 dagen. Daar moest hij dus zijn leer uiteenzetten, onder meer tegenover keizer Karel V – hoewel ik de indruk heb dat laatstgenoemd heerschap waarschijnlijk meer kaas had gegeten van politiek en krijgskunde dan van de fijnere nuances van de theologie van die dagen.

Luther zou zijn woorden daar besloten hebben met ‘Hier sta ik, ik kan niet anders. God helpe mij.’ Dat schijnt echter een niet historische latere toevoeging te zijn van iemand die dat wel een goed idee vond.

Tja, Luther dus – als hij er niet geweest was hadden wij door de stortregen gefietst.

En tja, Luther. Toen straatarme boeren in de hervorming een aanleiding zagen om ook in opstand te komen tegen de onderdrukkende staat, sprak hij zich daar onomwonden tegen uit en met zijn goedkeuring of aanmoediging werden de opstandelingen vernietigend verslagen.
Het probleem waar Luther mee worstelde waren de christelijke geboden, de Bergrede bij voorbeeld, en de ontoepasbaarheid van deze geboden in het leven van de staat. Zo ontwikkelde hij zijn tweerijkenleer, die erop neerkwam dat in het persoonlijk christelijk leven andere ethische regels golden dan in het openbare leven als onderdaan van de staat.
Vooral in het laatst van zijn leven deed Luther stevige anti Joodse uitspraken. Zowel zijn Tweerijkenleer als de anti Joodse uitlatingen waren in de tijd van de Nazis een belangrijke leidraad voor de Duitse Kerk.

We visited Maarten Luther, but haven’t mentioned him yet. Yet he may be the single most influential figure in modern German history (say from the 1500’s onwards) we came across on our trip down the Rhine.
When we got to Worms we got lost once more and a helpful cyclist told us to follow him and he would put us on the right track, and a minute later we stood on the road between the immense Dom and the great Luther monument.
As we felt we could not leave Worms without paying our respects to the great Reformer, we got off the bikes and crossed the road into the park. As soon as we stood in front of the group of statues of several important figures in the Reformation, Luther towering above them all, it started to rain and we fled under the awning of a building in the road by the side of the park.
There we were joined by a group of Turks who obviously weren’t interested in the great reformer at all, maybe with reason. Luther said the Turks were the precursors of the Antichrist and should all be killed. A German fellow who saw our bikes asked us where we were going and said Rome was a long way. After this he told us Luther was the greatest German of all times.

In 1521 Luther had to appear before the emperor and the heads of the German states at the Diet of Worms and was told to retract his theological statements, something he felt unable to do. Luther never uttered the words, ‘Here I stand, I can do no other, God help me.’ He did, however assert that his conscience was captive to the Word of God and that he could not go against conscience.
Anyway, if it hadn’t been for Luther, we would have been on our bikes when the downpour struck.
Luther, author of the Two Kingdoms Doctrine – on a personal level as a Christian you have to behave according to the precepts of the Sermon on the Mount, more or less, but as a subject of the state you have to obey state orders and live by a totally different ethic. This doctrine, together with Luthers anti Jewish sentiments played an important role in the German churches’ attitude in Nazi times.

Na het betalen van de rekening en een hartroerend afscheid van de hotelhoudster, die haar enige gasten zag vertrekken, ging het verder zuidwaarts langs de Rijn. Al gauw lieten we de rivier links liggen en fietsten wat meer landinwaarts langs eindeloze velden Riessling. All dorpjes waar we doorkwamen waren een aaneenschakeling van Weinguts, waar je kon proeven en kopen.
Toen weer een omleiding, wat raadselachtig aangegeven, maar na een tijdje snapten we het, na eerst twee kilometer fout gereden te zijn. Daarna kwamen we bij Ludwigshafen aan – een grote haven- en industriestad aan de Rijn. De fietsroute gaat met een grote boog om Ludwigshafen heen, door bossen en over door de regen soms behoorlijk blubberige paden.
We waren van plan vannacht de tent op te slaan om het eens goedkoop te doen, maar dat ging niet door omdat het in de namiddag echt weer begon te regenen, en ik (=Peter) met een wat om de een of andere reden gezwollen en pijnlijke enkel rondloop die hinderlijk zeer doet, behalve bij het fietsen en nietsdoen. De apotheek heeft al een rekverbandje geleverd, en verder maar hopen dat het overgaat. Vanavond hotel in Otterstadt dus.

After paying the bill and goodbyes we continued our way south along the Rhine. After a few miles our road took us more inland and through endless fields of Riessling. The villages we passed consisted of hundreds of wine estates where one could taste and buy. We would have liked to but forgot our trailer.
Another detour – some ambiguous roadsings, after a mile or so in the wrong direction we discovered the true meaning of sings pointing in ambiguus directions and got on the right track gain.
Then we had to negotiate the long cycleroute that takes Rhine cyclists round the industrial town of Ludwigshafen, through fields and woods, and on slippery mud tracks at times.
We had planned to find a campsite for the night, but as it was once more raining and my (=Peter’s) ankle has for mysterious reasons turned red, swollen and rather painful -hindering any activity but cycling, we decided on another hotel.
In the last two places we stayed at they had internet but it didn’t work – here they have wifi they charge you for, but it does work.

Ich weiß nicht, was soll es bedeuten,
Daß ich so traurig bin,
Ein Märchen aus uralten Zeiten,
Das kommt mir nicht aus dem Sinn.
Die Luft ist kühl und es dunkelt,
Und ruhig fließt der Rhein;
Der Gipfel des Berges funkelt,
Im Abendsonnenschein.

Die schönste Jungfrau sitzet
Dort oben wunderbar,
Ihr gold’nes Geschmeide blitzet,
Sie kämmt ihr goldenes Haar,
Sie kämmt es mit goldenem Kamme,
Und singt ein Lied dabei;
Das hat eine wundersame,
Gewalt’ge Melodei.

Den Schiffer im kleinen Schiffe,
Ergreift es mit wildem Weh;
Er schaut nicht die Felsenriffe,
Er schaut nur hinauf in die Höh’.
Ich glaube, die Wellen verschlingen
Am Ende Schiffer und Kahn,
Und das hat mit ihrem Singen,
Die Loreley getan.

En daar fietsten we dus langs, een paar kilometer ten zuiden van St Goar. Omdat ze te druk was met het kammen van haar haar en het verleiden van kapiteins kwamen we er veilig langs.
De 30 km van St Goar naar Bingen is één van de mooiste en meest toeristische stukken van de Rijn. Aanradertje als je nog eens een eindje wilt fietsen.
In Bingen hadden we lunch in een café aan de oever van de Rijn, en zo gauw we binnen waren barstte de regen los. Een medefietser die we daar ontmoetten vertelde ons 48 manieren om van Bingen naar Mainz te komen, met alle toeristische attracties die we onderweg zouden tegenkomen.
We besloten in Bingen ons routeboekje niet te volgen en een route veel dichter bij de Rijn te volgen. Ging uitstekend deze keer.
In Mainz begon het eerst te spetteren, toen te regenen, toen te stortregenen en toen gingen de sluizen open. Wij werden nat, heel nat. Er was in Mainz ook een Weinfest aan de gang – kraampjes over een afstand van ongeveer een kilometer op ons fietspad, en de drukte van een populaire Duitse kerstmarkt. Daar moesten wij ons met onze bepakte fietsen doorheen wringen. Al die mensen hadden het zo druk met hun bier, wijn en worst dat ze onder hun parapu’s helemaal niet in de gaten hadden dat het regende.
Na Bingen was het nog een aardig eindje naar Nierstein, door de regen die maar van geen ophouden wist. Gelukkig werd de route verlevendigd door niet aangegeven omleidingen waardoor het toch nog interessant werd.
In het hotel dat we in Nierstein geboekt hadden werden we verwelkomd als lang niet geziene vrienden, waaraan je maar ziet dat je beter in Nierstein kunt zijn dan ze hebben. Dit is trouwens toch wel een medisch tripje want vandaag kwamen we door Alsheim, daar hadden ze het al zo erg dat ze niet meer wisten dat je dat met een ‘z’ schrijft.

I cannot determine the meaning
Of sorrow that fills my breast:
A fable of old, through it streaming,
Allows my mind no rest.
The air is cool in the gloaming
And gently flows the Rhine.
The crest of the mountain is gleaming
In fading rays of sunshine.

The loveliest maiden is sitting
Up there, so wondrously fair;
Her golden jewelry is glist’ning;
She combs her golden hair.
She combs with a gilded comb, preening,
And sings a song, passing time.
It has a most wondrous, appealing
And pow’rful melodic rhyme.

The boatman aboard his small skiff, –
Enraptured with a wild ache,
Has no eye for the jagged cliff, –
His thoughts on the heights fear forsake.
I think that the waves will devour
Both boat and man, by and by,
And that, with her dulcet-voiced power
Was done by the Loreley.

A few kilometres south of St Goar we passed the famous Loreley, where many boats are said to have been shipwrecked because their captains had eyes only for the beautiful Loreley combing her golden hair.
We passed the site but missed the girl – so we survived.
From St Goar to Bingen was some 30 kms of dramatic beauty, in glorious weather.
In Bingen we had lunch in a Rhineside café, and as soon as we were in there was a regular downpour.
When the rain had stopped we continued the trip along the Rhine towards Mainz, another detour but more successful than the previous one – we decided to follow the Rhine instead of cutting off a loop by going over the hills inland.
In Mainz it started to rain – another regular downpour but longer this time and we got soaked. The rain did not seem to deter the thousands of people enjoying glasses of wine and other uplifting drinks at the hundreds of stalls right on the cycle track, so we had to get off and walk for about one kilometre. After that much more rain, some unsignposted detours and finally a warm welcome at the hotel we had booked in Nierstein.

JUPITER IS DE GROOTSTE

Vandaag gingen we de grens over tussen Germania Superior en Germania Inferior. Een Romeinse legionair heeft daar de inscriptie achtergelaten: Hier (zijn we) op de grens van de geesten van dit gebied, (maar) Jupiter is de grootste.
Als je lange tochten fietst of loopt is het vaak alsof de geschiedenis op je neerkijkt, zeker hier langs de Rijn.
Een van de nadelen van zo’n tocht is dan ook de preoccupatie met fietsen. Er waren onder meer in Remagen dingen die we graag bekeken hadden.
We misten het Römer Museum met alle Romeinse overblijfselen. Verder kwamen we langs de overblijfselen van een brug die de Rijn insteekt. In Wereldoorlog II viel de brug onbeschadigd in handen van de geallieerde troepen maar stortte een dag of wat later spontaan in als gevolg van overbelasting. Nu is daar een Vredesmuseum gesticht.
Langs de Rijn zie je talloze kastelen. Als je in de Middeleeuwen schipper was van een Rijn vrachtschip moest je om de zoveel kilometer tol betalen of een deel van je lading aan de één of andere roofridder. In de zeventiende eeuw verwoestten de troepen van de Franse koning Lodewijk XIV al deze kastelen om de vrije doorvaart te garanderen.

Van Remagen fietsten we zuidwaarts over het fietspad langs de Rijn. Fantastisch mooie route, alleen jammer dat het in het begin van de dag nogal mistig was en het uitzicht beperkt. Na wat geïmproviseer vanwege wegomleggingen waren we dan toch bij de brug over d Moezel, en even later bij een café waar ze hun eigen bier brouwden en een broodje kwark en groente serveerden.
Vanaf Koblenz wordt het dal van de Rijn smaller, en je komt door het ene leuke plaatsje na het andere, met overal verleidingen om op een terrasje plaats te nemen in plaats van verder fietsen, maar er moeten kilometers gemaakt worden.

Het hotel in St Goar had internet dat het niet deed, vandaar dat dit geschrijf moet wachten op wifi voorzieningen.

JUPITER IS THE GREATEST

Today we passed the border between Germania Superior and Germania Inferior. A Roman legionnaire left an inscription here: Here (we are) at the border of the spirits of this realm, but Jupiter is the greatest. He must have been right.
On these long cycle trips it is often as if history is staring down on you, and certainly when cycling down a river like the Rhine which has always been of great historical and strategic importance.
One of the drawbacks of a long cycle tour is your preoccupation with cycling. You pass so many things you would have liked to spend some time visiting = but there are always the bikes to be parked in safe place and the distance to be covered that day.
Two things we would have liked to see in Remagen were the Roman Museum and the Peace Museum. One or two kilometres south of Remagen you will find the remains of a bridge sticking out into the river. When in World War II the allied forces made their way into Germany , they captured the important railway bridge across the Rhine intact, but a few days later the bridge collapsed anyway.
Now there is a Peace Museum t the site.
Nowadays you see lots of containerships and other boats going up and down the Rhine. In mediaeval times the captain would have had to stop at many places in order to pay outrageous amounts in toll. The French king Louis XIV had all the castles along the Rhine destroyed in order to guarantee a fee passage.

We cycled from Remagen to Koblenz where we arrived a bit later than expected due to unannounced blocked cyclepaths along the river, forcing us to make a detour and find our own way in the streets of Koblenz. Then we got to the bridge across the River Mosel. From there it was an unforgettable scenic route to St Goar, where we called it a day.